بررسی کارنامه سیاست خارجی رئیسی ؛ هر ۵۴ روز یک سفر برون مرزی | تلاش برای جذب منافع اقتصادی در عرصه دیپلماسی چقدر موفق بوده است؟

به گزارش همشهری آنلاین، ابراهیم رئیسی در ۱۸ ماه اخیر که دولت سیزدهم کار خود را شروع کرده، ۱۰ سفر خارجی داشته است. سفرهایی که به‌گفته‌ی مسئولان دولتی و کارشناسان موجب احیای ظرفیت‌های منطقه‌ای و ارتقای مشهود روابط با همسایگان شده است.

رئیس‌جمهور در این مدت به روسیه، قزاقستان، ترکمنستان(۲ بار)، تاجیکستان، عمان، قطر، چین، آمریکا و ازبکستان سفر داشته و آنچه در این سفرها دنبال شده، به گفته دولت، رویکرد جذب منافع اقتصادی برای کشور بوده است.

در این سفرها اقدامات قابل توجهی از جمله عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، قرارداد سوآپ گازی، ارتقای ۵ برابری روابط با یکی از کشورهای منطقه، حل بخشی از مشکلات تجاری و رفع برخی موانعِ بر سرراه بازرگانان، تلاش برای توازن در سیاست خارجی و امضای اسناد همکاری متعدد با کشورها انجام گرفته است.

دولت اعلام کرده به‌دنبال عضویت در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است که بتواند منافع اقتصادی برای کشور داشته باشد. یکی از این موارد، گروه بریکس است.

در سفر اخیر رئیسی به چین، مقامات این کشور مجدداً تمایل خود برای پیوستن ایران به این گروه را اعلام کردند. گروه بریکس شامل پنج کشور روسیه، چین، برزیل، هند و آفریقای جنوبی است که حدود نیمی از جمعیت جهان را در بر گرفته‌اند و اعضای این گروه جزو قدرت‌های اقتصادی جهان هستند. کارشناسان معتقدند با توجه به ظرفیت‌های کشورمان، عضویت در این گروه می‌تواند منافع اقتصادی مناسبی را به‌همراه داشته باشد.

در این گزارش به بررسی برخی ابعاد این ۱۰ سفر می‌اندازیم.

دستاورد اولین سفر؛ عضویت دائمی ایران در شانگهای

رئیسی ۲۵ شهریور ۱۴۰۰ در اولین سفر خارجی خود عازم «دوشنبه» پایتخت تاجیکستان شد. سخنرانی در اجلاس سران سازمان همکاری‌های شانگهای، دیدار با روسای جمهور تاجیکستان، ازبکستان، بلاروس، قزاقستان و ترکمنستان و نخست‌وزیران پاکستان، ارمنستان و تاجیکستان اهم برنامه‌های رئیسی بود. امضای ۸ سند همکاری در بخش‌های مختلف میان ایران و تاجیکستان و هم‌چنین حضور و سخنرانی در جمع مردم کولاب از دیگر برنامه‌های این سفر بود.

در اجلاس سران سازمان همکاری‌های شانگهای با عضویت دائمی ایران در این سازمان موافقت شد.

بر اساس این گزارش، ایران از سال ۲۰۰۵ که به عنوان عضو ناظر در سازمان شانگهای پذیرفته شده بود، درخواست تبدیل عضویت داشت و این مهم در این سفر انجام گرفت. روند قانونی این عضویت نیز داخل کشورمان صورت گرفت و در بهمن‌ماه جاری ابلاغ شد.

رئیسی در حاشیه نشست سران شانگهای، در اجلاس پیمان امنیت دسته‌جمعی با موضوع افغانستان دیدگاه‌های ایران را تبیین کرد.

رئیس‌جمهور کشورمان که در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه ملی تاجیکستان حاضر شده بود، دکترای افتخاری این دانشگاه را دریافت کرد و رئیسی به‌عنوان عضو افتخاری هیئت علمی این دانشگاه انتخاب شد.

دیدار با سران «اکو» و انعقاد قرارداد سوآپ گازی در عشق‌آباد

ترکمنستان دومین مقصد خارجی رئیس‌جمهور کشورمان بود؛ رئیسی ۶ آذر ۱۴۰۰ در سفری دو روزه به‌منظور شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو به عشق‌آباد رفت.

سخنرانی در اجلاس اکو، دیدار با رؤسای جمهور ترکمنستان، پاکستان، تاجیکستان، ترکیه، ازبکستان و آذربایجان و گفت‌وگو با تجار و بازرگانان ایرانی در ترکمنستان توسط رئیسی در این سفر انجام گرفت.

رئیسی در دیدار با مقامات منطقه‌ای گفت که ایران جایگاه ویژه‌ای برای همسایگان قائل است و توسعه روابط منطقه‌ای را دنبال می‌کند.

از موارد مهم این سفر، انعقاد قرارداد سوآپ گازی بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان بود. طبق این قرارداد که در حضور رئیسی و علی‌اف به امضا رسید، مقرر شد سالانه یک و نیم تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک کشورمان منتقل شود. اقدامی که به گفته کارشناسان آورده اقتصادی مناسبی را نصیب کشورمان کرد.

سومین سفر خارجی؛ دیدار با پوتین در مسکو

رئیس‌جمهور کشورمان ۲۹ دی سال گذشته با هدف دیدار همتای روس خود تهران را به مقصد مسکو ترک کرد؛ سفری که در رسانه‌های جهانی بازتاب متعددی داشت و واکنش‌های متفاوتی به آن داده شد.

رئیسی در دیدار با پوتین گفته بود هیچ محدودیتی برای توسعه روابط با روسیه نداریم و روابط ممتاز تهران-مسکو در تراز مناسبات راهبردی است و ارتقا نیز خواهد یافت.

سخنرانی در مجلس دومای روسیه و دیدار با رئیس شورای مسلمانان روسیه، فعالان اقتصادی روسیه، ایرانیان مقیم و هم‌چنین گفت‌وگو و سخنرانی در جمع اساتید و دانشجویان دانشگاه ملی مسکو از برنامه‌های رئیس‌جمهور بود.

در جریان حضور رئیسی در دانشگاه ملی مسکو، دکترای افتخاری این دانشگاه به آیت‌الله رئیسی اعطا شد.

سفر به قطر بعد از ۱۱ سال

رئیسی ۲ اسفند ۱۴۰۰ عازم دوحه شد؛ سفری که بعد از ۱۱ سال در قامت ریاست جمهوری اسلامی ایران به قطر انجام می‌گرفت. امیر قطر در اقدامی معنادار، شخصا در فرودگاه حاضر شد و به استقبال رئیس‌جمهور ایران رفت؛ این اقدام از اهمیت ویژه به میهمان حکایت می‌کند.

دیدار با امیر و نخست‌وزیر قطر و ترینیداد و توباگو، حضور و سخنرانی در مجمع اوپک گازی، امضای ۱۴ سند همکاری بین دو کشور، دیدار با ایرانیان مقیم، نشست تخصصی با تجار و فعالان اقتصادی قطری و ایرانی، امضای تفاهم‌نامه با ونزوئلا، ملاقات با همتای الجزایری و گینه استوایی و موزامبیک از برنامه‌های این سفر دو روزه بود.

رئیسی در ششمین مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) یا اوپک گازی حضور یافت و سخنرانی کرد. «مجمع کشورهای صادرکننده‌ی گاز با پیشنهاد ایران و در سال ۱۳۸۷ تأسیس شد و ایران، روسیه، گینه استوایی، قطر، امارات متحده عربی، ونزوئلا، نیجریه، مصر، الجزایر، بولیوی و ترینیداد و توباگو در آن عضویت دارند.»

شیخ تمیم بن حمد پیراهن تیم ملی فوتبال قطر را که به‌شکل نمادین و به‌مناسبت برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ در این کشور، شماره ۲۲ بر آن حک شده را به سید ابراهیم رئیسی هدیه داد.

استقبال از رئیسی در قصر العلم مسقط

رئیسی ۲ خرداد امسال سفری یک‌روزه به عمان داشت؛ دیدار و گفت‌وگو با سلطان عمان، معاون نخست‌وزیر عمان، تجار و فعالان اقتصادی و ایرانیان مقیم عمان از برنامه‌های سفر رئیس‌جمهور به عمان بود.

در جریان این سفر ۱۲ سند همکاری در حوزه‌های انرژی، سیاسی، حمل و نقل، همکاری‌های دیپلماتیک، روابط تجاری و اقتصادی، علمی، محیط زیست و ورزشی میان مقامات دو کشور به امضا رسید.

سران ایران و عمان در پایان سفر رئیسی به این کشور در بیانیه مشترکی تأکید کردند این سفر بر اساس پیوندهای مستحکم تاریخی میان دو ملت دوست و با هدف تقویت روابط پایدار دو جانبه و احترام متقابل بین سران و ملت های دو کشور انجام شد که اصول دینی، برادری و حسن همجواری، آن روابط را مستحکم ساخته است.

حضور دوباره در ترکمنستان؛ سخنرانی اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر

رئیسی ۹ تیرماه امسال در اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر در ترکمنستان شرکت کرد و در دیدار با همتای ترکمنستانی خود گفت روابط تهران و عشق‌آباد بر اساس اعتماد متقابل به سرعت در حال گسترش است و آمادگی داریم ظرفیت سواپ گاز ترکمنستان به آذربایجان را از مسیر کشورمان افزایش دهیم.

رئیس جمهور در این سفر علاوه بر سخنرانی در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر، با قربانقلی بردی محمداف رئیس مجلس مصلحت خلق شورای ملی ترکمنستان و رؤسای جمهور ترکمنستان، آذربایجان و روسیه دیدار و گفت‌وگو داشت.

سخنرانی در اجلاس شانگهای و امضای ۱۷ سند همکاری با ازبکستان

رئیسی ۲۴ شهریورماه امسال برای حضور در اجلاس سران شانگهای به ازبکستان رفت؛ رئیس‌جمهور در حاشیه بیست و دومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای همچنین با مقامات عالی ازبکستان، قزقیزستان، تاجیکستان، پاکستان، روسیه، بلاروس، چین، هند، ترکیه و دبیرکل این سازمان گفت‌وگو کرد.

از نکات قابل توجه این سفر امضای ۱۷ سند میان ایران و ازبکستان در موضوعات افزایش همکاری در عرصه‌های کشاورزی، انرژی، گمرک، ورزشی، علمی، فناوری و نوآوری، تبادلات فرهنگی، همکاری بهداشت و درمان، عملیاتی‌سازی حمل و نقل بین‌المللی از طریق بندر چابهار، همکاری‌های محیط زیستی، توسعه صنعت گردشگری و تسهیل صدور روادید برای تجار، اعضای محافل علمی و گروه‌های توریستی بود.

کارشناسان این بخش از اسناد را هم دارای آورده‌های اقتصادی مناسب دانسته و با این اقدام، سطح روابط دو کشور را چندین برابر خواندند.

پوتین در دیدار با همتای ایرانی خود در حاشیه اجلاس شانگهای گفت مواضع روسیه و ایران را همگرا و هماهنگ تلقی کرد.

دیدار با فعالان اقتصادی و تجار ایرانی مقیم ازبکستان، حضور در مسجد اهل بیت رسول‌الله (ص) سمرقند و سخنرانی در جمع نمازگزاران این مسجد از جمله برنامه‌های هشتمین سفر خارجی رئیس جمهور کشورمان بود. در جریان این سفر اسناد رسمی عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای میان وزیر امور خارجه و دبیرکل سازمان همکاری شانگهای به امضا رسید.

سفر به نیویورک و  حضور متفاوت در سازمان ملل متحد

سید ابراهیم رئیسی ۲۸ شهریور سال جاری به‌منظور شرکت در هفتاد و هفتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد عازم نیویرک شد. بسیاری از رسانه‌ها از ماه‌ها پیش درباره کم و کیف حضور هیئت ایرانی در نیویورک گمانه‌زنی می‌کردند و منتظر بودند تا دولت سیزدهم چگونه در آمریکا حضور می‌یابد.

رئیس‌جمهور قبل از عزیمت به نیویورک اعلام کرده بود بدون لکنت از حق ملت ایران دفاع می‌کنیم و هیچ برنامه‌ای برای مذاکره و یا ملاقات با آمریکایی‌ها نداریم.این موضوع پیش از سفر رئیس دولت سیزدهم مطرح شده بود که آیا با بایدن دیدار خواهد داشت؟؛ البته رئیسی حدود یک‌ماه قبل از این سفر در نشست خبری با رسانه‌ها در پاسخ به این سوال یک رسانه خارجی گفته بود «خیر».

دیدار با رؤسای جمهور فرانسه، بولیوی، سوییس، فنلاند، صربستان، زیمباوه و نخست‌وزیران پاکستان، عراق، لبنان، ژاپن و ارمنستان از برنامه‌های رئیسی بود.

رئیسی هم‌چنین با دبیرکل سازمان ملل، رئیس شورای اروپا، رهبران ادیان الهی، متخصصان و کارشناسان سیاست خارجی آمریکایی، مدیران ارشد رسانه‌های آمریکایی و ایرانیان مقیم گفت‌وگو داشت.

یکی از اقداماتی که در رسانه‌های جهان با واکنش‌های زیادی مواجه شد، بالا بردن تصویر شهید قاسم سلیمانی در جریان سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل توسط رئیسی بود.

او در صحن سازمان ملل به ترور سردار سلیمانی اشاره کرد و گفت جنایت رئیس جمهور سابق آمریکا در ترور فرمانده مبارزه با تروریسم را از طریق دادگاه عادلانه دنبال خواهیم کرد.

حضور در اجلاس سیکا

رئیس‌جمهور ۲۰ مهرماه به آستانه پایتخت قزاقستان سفر کرد تا در اجلاس سران کشورهای عضو کنفرانس سیکا شرکت کند.

رئیسی ضمن سخنرانی در این اجلاس، با امیر قطر و رئیس جمهور آذربایجان دیدار داشت.

وی در دیدار با امیر قطر بر ضرورت ارتقای سطح روابط دو کشور به سطح راهبردی تأکید کرد و در مقالات با الهام علی‌اف همتای آذربایجانی خود گفت آماده‌ایم از ظرفیت عظیم کشورمان در مسیر حل اختلافات آذربایجان و ارمنستان استفاده کنیم.

دهمین سفر؛ حضور در چین

چین همواره از شرکای تجاری ایران بوده و سالانه مبادلات تجاری گسترده‌ای با ایران دارد. زمینه‌های دو کشور را می‌توان تجاری، بازرگانی، علم و فناوری، انرژی، ترانزیتی، فرهنگی، گردشگری در نظر گرفت.

رئیس‌جمهور کشورمان دوشنبه ۲۴ بهمن جاری در سفری دوروزه به چین سفر کرد و در کاخ کنگره ملی این کشور توسط شی‌جین‌پینگ مورد استقبال رسمی قرار گرفت. چینی‌ها به‌افتخار حضور رئیسی ۲۱ گلوله توپ شلیک کردند.

دیدار با نخست‌وزیر و رئیس کنگره ملی چین، حضور و سخنرانی در دانشگاه پکن، ملاقات با نمایندگان ابرشرکت‌های چینی، کفت گفت‌وگو با اندیشمندان و فرهیختگان از جمله برنامه‌های این سفر بود.

رئیسی در پکن آمادگی ایران برای طرح کمدبند-راه را اعلام کرد و گفت ایران و چین دوستان در دوران سختی هستند.

رئیس جمهور چین هم به رئیس‌جمهور کشورمان گفته بود به توسعه روابط با شما قاطعانه معتقد هستیم.

در جریان حضور رئیس‌جمهور در دانشگاه پکن، عنوان استاد افتخاری این دانشگاه به وی اعطا شد.

در جریان این سفر ۲۰ سند همکاری در زمینه‌های مدیریت بحران، گردشگری، ارتباطات و فناوری اطلاعات، محیط زیست، تجارت بین‌المللی، مالکیت معنوی، کشاورزی، صادرات، بهداشت و درمان، رسانه، ورزش و میراث فرهنگی میان مقامات عالی ایران و چین به امضا رسید.

کارشناسان معتقدند عملی کردن این توافقات و اسناد همکاری، می‌تواند تأثیر مثبتی بر اقتصاد ایران داشته و زمینه را برای پیشرفت اقتصادی فراهم کند.

نکته‌ای که رئیسی در پایان این سفر گفت باید مصوبات سفر پیگیری شود و در این‌صورت گشایش‌های مناسبی برای کشور انجام خواهد گرفت. و لازمه‌ی آن اجرایی‌شدن توافقات انجام‌گرفته دانست.

بر اساس این گزارش، اقدامات دولت سیزدهم در این ۱۰ سفر می‌تواند زمینه توسعه روابط منطقه‌ای و بین‌المللی را فراهم کرده و مشاهدات نشان می‌دهد این عملکرد در راستای عملیاتی‌سازی راهبرد ایجاد توازن در سیاست خارجی قرار دارد که حتماً نیازمند استمرار و هم‌چنین تلاش بیشتر برای رفع موانع صادرات و رسمیت بخشیدن به مبادلات با پول‌های غیردلاری است. گامی که اخیراً بین ایران و روسیه در اتصال پیام رسان‌های بانکی دو کشور عملی شد که نیازمند پیگیری و توسعه است.